Улаанбаатар /МОНЦАМЭ/. Унгар улсаас Монгол Улсад суугаа Элчин сайд Борбала Обрушански ШУА-д  өнөөдөр зочилж, хоёр улсын шинжлэх ухааны хамтын ажиллагааны талаар санал солилцлоо.

Тэрбээр монгол судлалаар доктор хамгаалсан монгол судлаач эрдэмтэн хүн юм. Уулзалтын үеэр ШУА-ийн ерөнхийлөгч Д.Рэгдэл “Шинжлэх ухаанд ээлтэй монголч эрдэмтэн Элчин сайдаар ирсэнд бид олзуурхаж  байлаа. Таны Монгол Улсын талаарх ихээхэн мэдлэгтэй байгаа нь хоёр улсын хамтын ажиллагаанд ихээхэн ахиц гарна гэж  найдаж байна. Унгар улс нь монгол судлалаар дэлхийд нэгдүгээрт ордог. Энэ нь бид түүх нэгтэй гэсэн үзэлтэй холбоотой болов уу. Монгол Улс археогенетикийн судалгаанд ойрын жилүүдэд ач холбогдол өгч хөгжүүлэхээр төлөвлөж байна. Үүнд танай улстай  хамтран ажиллах саналтай байна” гэлээ.  

Элчин сайд Борбала, “Унгарын эрдэм шинжилгээний хүрээлэн ирэх зургаадугаар сараас ШУА-ийн Археологийн хүрээлэнтэй хамтран “Бэлхийн өв” нэртэй томоохон хэмжээний Археологийн судалгаа эхлүүлэхээр хамтын ажиллагааны санамж бичиг байгуулан ажиллаж байгаадаа таатай байна. Бид энэ том ажлаас гадна усны менежментийн чиглэлээр, мөн таны санал болгосончлон археогенетикийн ахисан түвшний судалгааг Монголын талтай хамтран хийх сонирхол нэг байна. Мөн Унгар судлалын хүрээлэнгээс Түүх, угсаатны зүй, Археологи, хэлний язгуурын судалгаа зэргээр хамтран ажиллахаар санал ирүүлсэн. Энэ тухай ирэх 6 дугаар сард Унгарын талынхан Монголд айлчлах үеэр  дэлгэрэнгүй ярилцана гэж найдаж байна” гэсэн юм.  

Унгарын ШУА-иас жил бүрийн 11 дүгээр сард Шинжлэх ухааны ажилтны өдрийг тэмдэглэдэг уламжлалтай бөгөөд энэ жил  ч энэхүү өдрийг Монголд тэмдэглэх саналтай байгаагаа Элчин сайд илэрхийллээ.

Хоёр орны ШУА-ийн хамтын ажиллагаа:

Монгол Улсын ШУА нь Унгарын ШУА-тай анх 1959 оны 10 дугаар сарын 14-нд хамтын ажиллагааны тухай хэлэлцээрт гарын үсэг зурсан түүхтэй. Үүнээс хойш 1995 оны 5 дугаар сарын 9-ний өдөр одоогийн ШУА нэрээр шинэчлэн зурж, эдүгээ хүчин төгөлдөр хамтын ажиллагааны гэрээгээр баталгаажсан төсөл хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлж байна.

Мөн хоёр улсын Засгийн газар хоорондын эдийн засгийг хөгжүүлэх төлөвлөгөөний хүрээнд хамтран ажиллах саналуудыг 2 тал солилцон төлөвлөж ажилладаг.

ШУА-ийн хүний нөөц болон хүчин чадлын хөгжилд Унгар улс ихээхэн хувь нэмэр оруулжээ. 1973 онд Унгар улсын буцалтгүй тусламжаар Монгол Улсад Нарны зайн лаборатори байгуулахаар болж Монголоос эрдэмтэд Унгар улсын Тунгсрам фирмийн болон Цахилгаан техникийн судалгааны хүрээлэнгийн лабораториудад мэргэжил дээшлүүлж, үр дүнд нь ШУА-ийн ФТХ-ийн Нарны зайн лабораторийн суурь тавигдаж байв.

Мөн 1979 онд ШУА-ийн  Биологийн хүрээлэнд анхны Генетикийн лаборатори байгуулагдан хөгжихөд Унгар улсын дэмжлэг туслалцаа чухал ач холбогдолтой байсан. Унгар улсын Засгийн газрын буцалтгүй тусламжаар тус Генетикийн лабораторийн хэсгийг тоноглон,  хамтарсан судалгаа шинжилгээний ажил хийж, 10 орчим мэргэжилтэн судлаачийг Унгарын лабораториудад сурган бэлтгэсэн байдаг.

1990-ээд оноос Унгар дахь монгол судлал эрчимтэй хөгжиж одоог хүртэл оюутан судлаачдын зуны сургалтыг Унгарын талаас ШУА-ийн ХЗХ-тэй хамтран зохион байгуулж иржээ.

Одоогийн идэвхтэй явж буй хамтын ажиллагаа нь хоёр академийн судалгааны хүчин чадлыг ашиглах, туршлага солилцох зорилгоор 3 жилийн хугацаатай эрдэмтэн солилцооны хөтөлбөр хэрэгжүүлж байна. 2021-2023 онд хэрэгжүүлэх төслөө ч  батлуулжээ.