Ulaanbaatar
БАЯНХОНГОР: Шатар чулуун хөшөө дурсгал
ОРОН НУТГИЙН МЭДЭЭ | БАЯНХОНГОР
Баянхонгор, 2024 оны зургаадугаар сарын 10 /МОНЦАМЭ/. Шатар чулууны хөшөө дурсгалыг манай эриний өмнөх 3000 жилийн тэртээх эртний хүмүүсийн оюуны соёлын гайхамшигт өв гэж үздэг.
Тус хөшөө дурсгал Баянхонгор аймгийн Эрдэнэцогт сумын нутаг, аймгийн төвөөс зүүн хойш 12 км-ийн зайд Туйн голын хөндий рүү чанх урдаас орж ирсэн аманд бий. Эрдэнэцогт сум нь Баянхонгор аймгийн хойд хэсэгт Улаанбаатар хотоос 658 км, аймгийн төвөөс 28 км зайд оршдог.
Шатар чулууны хөшөө дурсгалын цогцолбор нь буган чулуун хөшөө гадуураа сийлбэр хээтэй, дөрвөлжин чулуун хашлагатай оруулга, монгол шатрын дүрс хэлбэрүүд байж болох янз бүрийн хэлбэр, хиргисүүрүүдээс бүрдэнэ. Энэ мэтийн 50 гаруй дурсгал байдгаас олонх болох буган чулуун хөшөөний оройн хэсэгт нь нарыг дүрсэлж хөшөөний их биеийг хэд хэдэн бугыг загварчлан дүрслэх сонгодог аргаар болон бодит байдлаар урласан байдаг. Түүний доогуур нь бүс татаж зэр зэвсэг, чинжаал хутга, толь зэргийг дүрсэлжээ.
Барагцаалбал 13 буган чулуун хөшөө бий бөгөөд саарал ягаан өнгийн боржин болон гантиг чулуугаар урласан байдаг. Түүхийн олон цаг үеийг хамрах дурсгалууд нэг доор бөөнөөрөө байдаг нь бусад дурсгалаас ялгагдах гол онцлог юм.
МЭ 450-550 жилийн үед Хүннүчүүд шатар тоглодог байсныг Английн эрдэмтэн Г.Мэрэй “Шатрын товч түүх” номдоо тэмдэглэснээс үзвэл, монгол овогтноос анх шатар үүсэж хөгжсөн гэсэн дүгнэлт хийж болох. Зарим судлаачийн тэмдэглэснээр энэхүү дурсгалын ойр орших Эрдэнэцогт сумын төвийн байрлаж байгаа газарт эртний Хүннү гүрний үеийн хот суурины үлдэгдэл байх магадлал их гэж тэмдэглэжээ.
Сонирхуулахад, Шатар чулууны тухай түүхийн нэн сонин домог байдаг. Энэ нь монгол овогтны нэгэн том шатарчин хааныг нас барахад энэ газар оршуулж түүний дурсгалыг мөнхлөн шатар чулууны хөшөө дурсгалыг босгосон гэж ам дамжин ярьж иржээ. Энэ домгийг нотлох сүг зураг сийлбэр бүхий дөрвөлжин хашлагатай оршуулга, монгол шатрын дүрс хэлбэрүүд болох янз бүрийн амьтны чулуун сийлбэрүүд байдаг байна.
