Хөвсгөл /МОНЦАМЭ/ Хөвсгөл аймгийн Засаг даргын тамгын газар, НҮБ-ын Хүүхдийн сантай хамтран "Орон нутгийн удирдлагын чадавхийг дээшлүүлж, хүүхдэд ээлтэй орон нутаг хөтөлбөрийн тогтвортой байдлыг хангах нь" сэдэвт сургалтыг Булган аймгийн Хутаг Өндөр сумын Баатар ван амралт сувиллын газарт зохион байгууллаа.

Шинээр сонгогдсон Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын дарга, Засаг дарга болон Засаг даргын тамгын газрын  дарга нарт НҮБ-ын Хүүхдийн сантай хамтран хэрэгжүүлсэн хөтөлбөрийн үр дүн , ололт  амжилтыг танилцуулж Монгол Улсын  засгийн газрын  үйл ажиллагааны хөтөлбөр, Хөвсгөл аймгийн Засаг даргын үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг танилцуулж хэрэгцээт хууль эрх зүйн мэдлэгийг олгох  зорилгоор 3 өдрийн сургалтанд хамруулав. Сургалтанд  орон нутгийн удирдлагуудаас гадна хэлтэс агентлаг, яамдын төлөөлөгч бүхий  118 хүн оролцож засаглал, хүүхдийн эрх хамгаалал, хөгжлийн асуудлаар нэгдсэн ойлголтонд хүрч цаашдын бодлого зорилтдоо тусгаж ажиллахаар болов. 

Хүүхдийн сурч боловсрох эрхийг хангах чиглэлээр томоохон үр дүнд хүрчээ

Сургалт зөвлөлгөөнийг нээж Хөвсгөл аймгийн ИТХ-ын дарга Л.Төмөрбаатар хэлсэн үгэндээ “Өнгөрсөн хугацаанд Хөвсгөл аймаг НҮБ-ын Хүүхдийн сангийн дэмжлэгтэйгээр “Хүүхдэд ээлтэй аймаг” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж алслагдсан олон сумдын сургуулийн дотуур байр, усан хангамж, стандартын 00-той болох асуудлыг шийдвэрлэж чадсанаар сургуулийн орчинд хүүхдийн сурч боловсрох эрхийг хангах чиглэлээр томоохон үр дүнд хүрч чадсан нь энэхүү хөтөлбөрийн бас нэгэн томоохон ололт мөн юм. Аймгийн хэмжээнд жилд дунджаар 3400 гаруй хүүхэд шинээр мэндэлж, төрөлт жилд 5.0 хувиар өсч байна. Хүн амын 15.5 хувийг 6 хүртэлх насны хүүхдүүд эзэлж, тэдний талаас илүү хувь нь амьжиргааны баталгаажих түвшин доогуур өрхөд амьдарч байна. Мөн түүнчлэн аймгийн нийт хүүхдийн 4.8 хувийг хагас өнчин, 0.4 хувийг бүтэн өнчин хүүхдүүд эзэлдэг, хөгжлийн бэрхшээлтэй, асрамж сувилгаа шаардлагатай хүүхдүүд хэрэгцээт тусламж үйлчилгээгээ авч чадахгүй байгаа зэрэг олон бэрхшээлтэй асуудал бидний өмнө тулгамдсан хэвээр байна. Мэдээж энэ бүхнийг нэг дор, эсвэл 4 жилийн дотор цогцоор нь бүрэн шийдвэрлэх боломж байхгүй бөгөөд тодорхой хөтөлбөр, төлөвлөгөө, үе шаттайгаар асуудлыг шийдвэрлэх чиглэлээр та бид хамтран ажиллах ёстой. Аймаг, сумдын Хүүхдийн төлөө зөвлөлүүд, тэдгээрийн тэргүүн болох шат шатны засаг дарга нар үйл ажиллагаагаа энэхүү хөтөлбөрүүдийг үр дүнтэй хэрэгжүүлэхэд онцгой анхаарч өөрийн орон нутагтаа хүүхдийн эрх хамгааллыг сайжруулах, хүүхдэд ээлтэй байдлыг нэмэгдүүлэх бодлогыг тууштай баримтлан 2020 онд хүрэхээр төлөвлөсөн зорилтдоо бүрэн хүрэхийн төлөө хичээн ажиллах хэрэгтэй” гэдгийг онцлон тэмдэглэж  байв.

Хөтөлбөрийн үр дүнд Хөвсгөл аймгийн нийгмийн салбарын хөгжлийг хурдасгажээ

Хөвсгөл аймгийн Засаг дарга Л.Ганболд “Манай аймагт энэхүү хөтөлбөр хэрэгжихээс өмнө хүүхдэд ээлтэй засаглал, төлөвлөлт хязгаарлагдмал, хүүхэд хамгааллын асуудал нь зөвхөн хүүхдийн байгууллагын ажил гэсэн ойлголттой, холбогдох байгууллагуудын ажлын уялдаа холбоо сул, зохицуулалтгүй, хүүхдийн оролцоог урлаг, спорт, олимпиад уралдаан тэмцээнээр хязгаарлан ойлгодог байсан. Мөн эцэг эхчүүд, хүүхдийн байгууллагын хамтын ажиллагаа сул, эрх нь зөрчигдсөн хүчирхийлэлд өртсөн хүүхдийг хүлээн авч үйлчилгээ үзүүлэх орчин нөхцөл дутмаг хамтарсан багийн үйл ажиллагаа сул, гишүүд нь чадавхжаагүй зэрэг олон сул талуудтай байсан. Хүүхдэд ээлтэй орон нутаг хөтөлбөр 2012 оноос эхлэн хэрэгжсэн өнгөрсөн 4 жилийн хугацаанд хүүхдийн эрхийг хэрэгжүүлэхэд орон нутгийн хариуцлага, оролцоог нэмэгдүүлсэн үр өгөөжтэй хамтын ажиллагаа байж чадлаа. Тухайлбал:Олон чиглэлээр сургалт үйл ажиллагааг зохион байгуулснаар хүүхдийн сайн сайхны төлөө ёс суртахууны зарчим, “Хүүхдэд ээлтэй” гэдэг үзэл санааг олон нийтэд суулгасан юм. Байгууллага бүр “Эцэг эхийн зөвлөл”, “Хүүхэд хамгааллын журам”-тай болж үйл ажиллагаагаа төлөвлөхдөө “Хүүхдийн төлөө” гэсэн үзэл санааг тусгаж, үндсэн үйл ажиллагаагаа хүүхдэд ээлтэй үйлчилгээтэй хослуулан хэрэгжүүлж хүүхдэд ээлтэй байх шалгуурыг хангаж ажиллахын төлөө чармайн ажиллаж хүүхдэд ээлтэй засаглал бий болж төлөвшиж эхэллээ. Цаашид Хүүхдэд ээлтэй аймаг байх “Тогтвортой байдлын нэгдсэн төлөвлөгөөг”-г нэн даруй боловсруулж Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлаар батлуулж, аймгийн “Хүүхдэд ээлтэй орон нутаг хөтөлбөрийн зохицуулах зөвлөл”-ийг үргэлжлүүлэн ажиллуулж, салбар дундын бодлого, зөвлөмж, дэмжлэгт хяналтаар ханган, үр дүнг жилд 2 удаа тооцон ажиллах чиглэлийг баримталж ажиллана. “Хүүхдэд ээлтэй орон нутаг”  хөтөлбөрийн хүрээнд хийгдсэн ажлууд олон түмний сэтгэлд нийцэж талархлыг хүлээж байгаа нь бидний хамтын ажиллагааны үр дүн сайн байгаагийн илрэл юм. Тус хөтөлбөр нь Хөвсгөл аймгийн нийгмийн салбарын хөгжлийг хурдасгасан ач холбогдолтой үр дүнд хүргэсэн учраас цаашид “Хүүхдэд ээлтэй аймаг” байх үйл хэргээ амжилттай үргэлжлүүлэн ажиллах болно” гэдгийг хэлж байлаа.

Хөвсгөл аймаг нь засаглалын бүх түвшинд хүүхдийн эрхийг хүндэтгэдэг болжээ

Зөвлөлгөөнд Монгол Улс дахь  НҮБ-ын хүүхдийн сангийн суурин төлөөлөгч Роберто Бэнес болон хөтөлбөрийн ажилтнууд, Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газар, Сангийн яам, Хөдөлмөр нийгмийн хамгаалал, Үндэсний хөгжлийн газар, Гэр бүл, хүүхэд залуучуудын хөгжлийн газар зэрэг холбогдох байгууллагуудын төлөөлөл урилгаар оролцлоо. Энэ үеэр Монгол Улс дахь  НҮБ-ын хүүхдийн сангийн суурин төлөөлөгч Роберто Бэнес “ Монгол Улсын Засгийн газар болон НҮБ-ын Хүүхдийн сангийн хамтын ажиллагааны хөтөлбөрийн хүрээнд Хөвсгөл аймгийг сонгон авч 4 жилийн хугацаанд хийж хэрэгжүүлсэн ажлаа дүгнэн баримтжуулж, сайн туршлагаа түгээн дэлгэрүүлж, цаашид олсон үр дүнгээ тогтвортой авч явах чиглэлээ тодорхойлох гэж байна. Бид Хөвсгөл аймгийг “Хүүхдэд ээлтэй аймаг”- болгох томоохон зорилго тавин орон нутгийн удирдлагууд, олон нийт, төрийн бус байгууллагууд болон хувийн хэвшлийнхэнтэй хамтран ажилласнаар тодорхой үр дүнд хүрсэн. Хамгийн гол нь Хөвсгөл аймаг ирээдүй болсон хүүхэд, залуучуудынхаа асуудлыг бодлого хөтөлбөр болон урт хугацааны хөгжлийнхөө нэн тэргүүний зорилго болгож ажилласан. Хүүхдийн асуудлаар хөтөлбөрийн эхэнд хийгдсэн судалгаанууд нь эрсдэлт, эмзэг бүлгийн хүүхдүүд нийгмийн үйлчилгээнд хамрагдахгүй байгааг тодорхой гаргаж өгсөн. Үүнд орон нутгийн засаг захиргаа анхаарал хандуулж, бодлогын эерэг орчин бүрдүүлсэн нь хүүхэд бүр, тэр дундаа алслагдсан, эмзэг, эрсдэлт бүлгийн хүүхдүүд нийгмийн цогц суурь үйлчилгээнд тэгш хамрагдах боломжтой болсон. Хөвсгөл аймаг нь засаглалын бүх түвшинд хүүхдийн эрхийг хүндэтгэж, хүүхэд бүр аюулгүй, сайн сайхан байх хүүхдэд ээлтэй орон нутгийг байгуулахын төлөө чин сэтгэлээсээ хандан ажиллаж байгаа нь бусад аймгуудын шийдвэр гаргагчдад санаа авахуйц шинэ эхлэл юм. Хэдийгээр хөтөлбөр хэрэгжих явцад хүндрэл бэрхшээл гарсан хэдий ч засаг захиргааны бүх түвшинд хүүхдийн асуудлыг нэн тэргүүнд тавьж, удирдлага зохион байгуулалтаар хангаж ажилласнаар эх, хүүхдийн өвчлөл, эндэгдэл, өсөлтийн хяналтын үзүүлэлт сайжирч, сургуулийн өмнөх болон суурь боловсролын хүртээмж дээшилж, сайжруулсан эрүүл ахуйн байгууламжтай боловсролын байгууллагын тоо нэмэгдэж, хүүхэд хамгааллын хандлага өөрчлөгдөж, хүүхдийн оролцоо нэмэгдэн, үйлчилгээ үзүүлэгчдийн чадвар сайжирсаныг дурьдахад таатай байна. Мөн орон нутгийн хөгжлийн сангийн хөрөнгийг хүүхдийн асуудлыг шийдэхэд чиглүүлсэнээр 2013 онд хөрөнгө оруулалт 8,8 хувь, 2014 онд 22,6 хувь байсан бол 2015 онд 31,8 хувь болж нэмэгджээ. Эдгээр ололт амжилтаа тогтвортой хадгалж, цаашид улам батжуулан ажиллана гэдэгт итгэж байна. Бид хүүхэд бүрийг аливаа үйлчилгээнд тэгш хамруулахад анхаарч, нийгмийн суурь үйлчилгээг хүүхэд бүрт хүргэх үр дүнтэй, зардал багатай шийдлийг санал болгож ажилладаг” гэдгийг онцлон тэмдэглэж байлаа.

НҮБ-ын Хүүхдийн сан Хөвсгөл аймагт  “Хүүхдэд ээлтэй орон нутаг” хөтөлбөрийг 4 жилийн хугацаанд нийт 534 зорилт, арга хэмжээний 11,2 хувьд нь буюу 60 зорилт арга хэмжээг тусган хэрэгжүүлжээ.

Хөтөлбөрийг амжилттай хэрэгжүүлсэн  НҮБ-ын хүүхдийн сангийн суурин төлөөлөгч Роберто Бэнест “Хөвсгөлийн алдартан” хүндэт тэмдэг, НҮБ-ын Хүүхдийн сангийн Орон нутгийн хөгжлийн мэргэжилтэн, зохицуулах зөвлөлийн гишүүн  Б.Зояад “Хөвсгөлийн Од” медаль,НҮБ-ын хүүхдийн сангийн мэргэжилтэн Б.Болорчимэг, Д.Амараа, В.Сүрэнчимэг нарт “Хөх сувд” медаль, Д.Хүрэлмааг Хөвсгөл аймгийн тэргүүний ажилтан цол тэмдгээр шагнаж урамшууллаа.

Орон нутгийн хөгжлийн сангийн нийт хөрөнгийн 10-аас доошгүй хувийг хүүхдэд зарцуулж байна

Тус хөтөлбөр хэрэгжсэнээр хоймор нутгийн хүүхэд, гэр бүлийн аж байдал, тэдний сурч хөгжих орчин, нийгмийн салбаруудад тодорхой үр дүнгээ өгч, хүүхдийн өмнө үүрэг хүлээгчдийн  хариуцлага, манлайлал дээшилж, хандлага өөрчлөгдөж, салбаруудын хамтын ажиллагаа сайжирч, хүүхдийн төлөөх хөрөнгө оруулалт нэмэгдэж, тэдэнд ээлтэй орчин аймаг, орон нутгийн түвшинд бүрджээ. Орон нутгийн хөгжлийн сангийн нийт хөрөнгийн 10-аас доошгүй хувийг хүүхдэд зарцуулах шийдвэр гаргуулж ажилласнаар 2013-2015 онд 5,1 тэрбум төгрөгийг хүүхдийн төлөө хөрөнгө оруулалтанд зарцуулж, нийт сумдын 80 хувийг гудамж талбайн гэрэлтүүлэгтэй болгож, 57 хувьд нь хүүхдийн чөлөөт цагийг зөв боловсон өнгөрүүлэх тоглоомын талбай байгуулж, 81 хувьд эрүүл ахуйн байгууламж бий болгож, 28 хувьд нь эмнэлэг, эхчүүдийн амраах байрны засвар үйлчилгээ хийж, тоног төхөөрөмжийг нэмэгдүүлжээ. Эх, хүүхдийн анхан шатны тусламж үйлчилгээний хүрч үйлчлэх тогтвортой байдлын аймгийн төлөвлөгөө “Хүүхдэд ээлтэй аймаг” стратегийн хүрээнд гарч, 5255 өрхийн 13416 хүн амд судалгаа хийж, 2143 өрхийн 4713 өрхийн хүн амыг сонгон эрүүл мэндийн болон нийгмийн тусламж үйлчилгээг үзүүлсэн зэрэг олон үр дүнг зөвлөлгөөний үеэр дурьдаж байлаа. Ийнхүү “Орон нутгийн удирдлагын чадавхийг дээшлүүлж, хүүхдэд ээлтэй орон нутаг хөтөлбөрийн тогтвортой байдлыг хангах нь” сургалт амжилттай болж хөтөлбөр хэрэгжсэнээр олон үр дүн цаашид бусад аймагт сайн туршлага болох олон арга хэмжээ байгааг танилцуулж хүүхдийн эрхийг хэрэгжүүлэхэд орон нутгийн хариуцлага оролцоог нэмэгдүүлэн цаашид орон нутаг хөтөлбөрийг бие даан үргэлжлүүлэхээр боллоо.

Б.Гантуяа