Улаанбаатар /МОНЦАМЭ/.  Болорсофт компани хиймэл оюун ухааны тусламжтай кирилл болон монгол бичгийн хооронд чөлөөтэй хөрвүүлдэг Кимо бүтээгдэхүүнийг хэрэглээнд нэвтрүүлээд байна.

Монгол хэл, бичиг соёлыг цахим орчинд нутагшуулж, дархлаатай болгож, ирээдүйн роботууд ч монголоор чөлөөтэй уншиж, сонсож, ярьж, бичих түвшинд хүртэл хөгжүүлэх зорилготой ажиллаж буй тус компанийн үүсгэн байгуулагч С.Бадралтай ярилцлаа.

-“Болорсофт” нь монгол хэл, бичгээ цахим орчинд хөгжүүлж, нэвтрүүлж буй үндэсний ганц компани. Монголын хамгийн том цахим толь бичиг Болор толь, үг үсгийн алдаа хянадаг Болорспелл бүтээгдэхүүн нь зах зээлд хэдийнэ танил болжээ. Харин монгол бичгийн цахим хэрэглээг дэлгэрүүлэхэд хэрхэн ажил­ласан талаараа хуваалцана уу?

-Болорсофт компани 2008 байгуулагд­сан цагаасаа хойш компьютерийн хэл шинжлэл буюу монгол хэлийг компьютерээр боловсруулах ажил дээр төвлөрч ажиллаж ирсэн. Бид анх компьютерт кирилл болон монгол бичгээр бичих боломжтой болгохоор компьютерийн гар, фонт хийхээс эхэлсэн. Үүнээс хойш үг зүй, өгүүлбэр зүйн анализ хийж, өдгөө ойлгох хэмжээнд хүртэл хөгжүүлж байна. Монгол бичгийн хувьд 2003 оноос хойш кодчиллыг нь засах, анхны монгол бичгийн фонт болох Н.Эрдэнэчимэг эгчийн Mongolianscript фонтыг хамтран хөгжүүлж, сайжруулж эхэлсэн. Болорспелл алдаа хянах программыг хөгжүүлж байхдаа монгол бичгийг давхар хэрэгжүүлэхээс өөр аргагүйг ойлгож хамтад нь авч явсаар ирсэн. Ийнхүү явсаар өдгөө монгол болон кирилл бичгийг хооронд нь чөлөөтэй хөрвүүлэх боломжтой Кимо системийг бүтээсэн.

-Кимо бүтээгдэхүүнийг хэдий хугацаанд хөгжүүлсэн бэ. Ямар шалгуур давсны үндсэн дээр энэхүү бүтээгдэхүүнийг бий болгов?

-Кимо бүтээгдэхүүний судалгааг 10 жилийн өмнөөс урьд урьдын бүтээсэн технологид суурилж бүтээлээ. Хиймэл оюунд суурилсан веб дизайныг сүүлийн 6 сарын турш хөгжүүлсэн.  

-Хэрэглээнд нэвтрүүлэх гэж 10 жил зарцуулсан гэхээр олон хүний хөдөлмөр шингэсэн байх?

-Кимо систем хэрэглээнд нэвтрэхийн өмнө маш урт хугацааг туулсан. Хамгийн гол нь монгол бичгийн юникодын кодчиллын засварыг хүлээж, өнөөг хүртэл шийдэгдээгүй тул өөрсдөө Тунгаамал хэмээх кодчиллын загварыг хөгжүүлж, түүнийгээ хийж дуусгалаа. Тус систем дээр “Болорсофт” компанийн бүх баг буюу хиймэл оюун, өгөгдөл бэлтгэл, программ хангамж хөгжүүлэлт, дизайны баг гээд бүгд оролцож ажилласан.

-Монголын анхны Кимо хөрвүүлэгчийг хүссэн хүн бүр хэрэглэх боломжтой юу. Ямар платформ дээр одоогийн байдлаар ашиглах боломжтой вэ?

-Хүн бүр, байгууллага бүр ашиглах боломжтой. Одоогийн байдлаар веб хувилбарууд гаргасан байгаа. Веб хөтөч дээр хүн бүр ашиглаад туршаад үзэж болно. Вэб хөтчөө нээгээд кирилл бичиг оруулах цонх байна. Түүн дээр текстээ оруулаад ганц товч дараад монгол бичигт хөрвүүлнэ. Ашиглахад маш амархан. Удахгүй app store, play store дээр үндэсний аппликейшн гарна. Цаашлаад  нээлттэй тавихад бусад платформ, программ дээр чөлөөтэй холбогдох боломжтой. Тийм болохоор 2025 оноос хос бичигтэн болох зорилтын хүрээнд энэ асуудлыг төгс шийднэ гэж бид үзэж байна.

-Монгол бичгийн галигласан үг бүрийг алдаагүй хөрвүүлж чадах болов уу?

-Одоогийн байдлаар 97 хувийн нарийвчлалтай хөрвүүлж байна. Энэ он дуусахаас өмнө 99 хувьд хүргэх зорилготой ажиллаж байна.

-Хиймэл оюун ухааны тусламжтай ч гэсэн анхны бааз мэдээллийг цуглуулахад эрдэмтэн судлаачидтай хамтарсан уу?

-Эрдэмтэн судлаач гэхээсээ илүүтэй хиймэл оюун дээр суурилж бүтээсэн. Баазын хувьд Болорсофт компанид монголын хамгийн том текст хөмрөг бий. Бид байгуулгдсан цагаасаа хойш сошиал медиад байгаа бүх мэдээллийг цуглуулж анализ хийсэн.

-Энэхүү бүтээгдэхүүнийг нэвтрүүлснээр монгол бичгийн хэрэглээг хэрхэн нэмэгдүүүлж байна вэ. Кимо хөрвүүлэгчийн онцлог давуу тал юу вэ?

-Кимо хөрвүүлэгч нэг дор 2000 үг хөрвүүлэх боломжтой. Кимо хөрвүүлэгч Чимэгэ аппликейшнтэй хосолж дуу авиаг монгол бичиг рүү хөрвүүлэх боломжтой. Тиймээс монгол бичгийг цахим орчинд чөлөөтэй хэрэглэдэг болох давуу талтай. Кирилл, монгол бичиг гэсэн үгийн хослол Кимо хөрвүүлэгч 100 хувь үнэ төлбөргүй гэдгээрээ онцлогтой. Цаашид бизнесийн болон албан, төрийн байгууллагуудад зориулж системд нь холбохоор ажиллаж байна.

Олон зуун жилийн соёл, өвгөдийн бичсэн монгол бичгийн оюуны бүтээлийг бидний хойч үе уншиж, судалж, сурч чадахгүй өнгөрвал харамсалтай. Төрийн дуулалдаа “Үндэс язгуур, өв соёлоо Үрийн үрдээ өвлөн бадраая” хэмээн тунхагласан байдаг. Тиймээс ирээдүй хойч үедээ үндэсний бичиг соёлоо өвлүүлэн үлдээх суурь технологи аппликейшн бүтээсэндээ баяртай байна. Кимо хөрвүүлэгчээр тархан суурьшсан өвөрмонгол, буриад, халимаг зэрэг монгол туургатан хоорондоо чөлөөтэй бичгээр харилцах боломжийг нээх болов уу гэж үзэж байна. Англи, монгол хөрвүүлэгч, цаашдаа хүний ярьсан яриаг бичвэр болгох Чимэгэ программтай холбон ойлгодог болгох, виртиул тусгал, виртуал ажилтан гэх мэт бүтээгдэхүүн бүтээхийг зорьж байна.

-Болорсофт компани өнгөрсөн хугацаанд хийсэн бүхнээ эргэн нэг дүгнэвэл?

-Манай компани нэгдүгээрт, Болор толь, хоёрдугаарт, үг үсгийн алдаа шалгагч Болорспеллийг бүтээсэн. Гуравдугаарт, мониторинг хийдэг Кудос систем байна Интернэт дээрх мэдээллийг салбар бүрээр нь ангилдаг, нэгтгэж, задалж, боловсруулдаг Эдүгэ системийг бид хийсэн. Цахимаар хуралддаг, үнэ төлбөргүй ашиглах боломжтой Uulz  аппликейшныг цар тахлын үед буюу 2020 онд бүтээсэн. Монгол бичгийн Тунгаамал загварыг бүтээсэн нь монгол бичгийн хувьд амин чухал суурь асуудлыг шийдсэн юм. Цаашид монгол бичгийн хэрэглээ сэргэж, алдаа шалгагч хэрэгтэй болно. Тэр программыг нь дотроо тестлээд бэлэн болоход тун ойрхон явж байна. Мөн “Болорцэцэн” гэсэн найруулга, утгын алдаа засдаг систем бүтээхээр ажиллаж байна.