Улаанбаатар /МОНЦАМЭ/. “Монгол бичгийн юникодын ажлын хэсгийн 3 дугаар хурал” энэ сарын 3-5-нд боллоо. Хурлыг Харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн газар, Олон улсын компьютерын кодчиллын стандартын байгууллага Юникод консорциумтай хамтран зохион байгуулсан юм.

50 гаруй эрдэмтэн судлаач оролцсон, энэ удаагийн хурал нь, компьютерт монгол бичгийн үсэг бүтээх дүрмийг боловсронгуй болгох замаар авиазүйн загварыг хялбаршуулах, боловсронгуй болгох, монгол бичгийн цэг, таслал, форматын удирдлагын тухай хэлэлцэх, хэрэглэгчид хялбар дөхөм байх, харагдац сайтай, тогтвортой, бүрэн нийцэлтэй монгол бичгийн кодчиллын дүрэм боловсруулах зорилготой байв.

Хуралд, Монголын талаас “Монгол бичгийн юникодын тэмдэгтийн хүснэгт дэх хувилбар сонгогчууд, тэдгээрийн дарааллын тайлбарын дутагдалтай байдал”, “Монгол бичгийн хувилбар сонгогчууд, тэдгээрийн дарааллын тайлбарыг боловсронгуй болгох нь”, “Монгол хэлний юникодын блокыг боловсронгуй болгох нь” сэдвээр судлаач Б.Энхдалай, “Фонетикийн тунгаамал загвар” сэдвээр Болорсофт компанийн төлөөлөгч С.Бадрал, “Баг өөрчлөлттэй манай шийдлийн хэрэгжүүлэлтийн удиртгал: Тогтвортой, нэгдсэн кодчилолд хүрэх нь” сэдвээр ӨМӨЗО-ы Үндэсний хэрэг эрхлэх хорооны мэргэжилтэн Лианг Жингбао нар гол илтгэлүүдийг тавьж хэлэлцүүллээ.

Монгол Улс болон ӨМӨЗО-ы судлаачдын харилцан санал нийлж байгаа чиглэл нь удирдах тэмдэгтүүдийн хэрэглээний нарийвчилсан дүрэмтэй болох, зарим удирдах тэмдэгтийг ашиглахаас аль болох татгалзах, тухайлбал, NNBSP-ийн оронд MVS-ийг ашиглах, ингэснээр текст шивэх процессыг түргэвчлэх, улмаар компьютер хооронд файл, баримт бичиг солилцоход формат, хэв хэлбэр алдагддаг гэсэн шүүмжлэл, асуудлыг шийдэх бололцоотой хэмээн үзсэн байна.

Юникодын консорциум байгууллага Монголын болон ӨМӨЗО-ы судлаачдын талаас гаргаж байгаа саналыг бүрэн хамруулах, уян хатан байр суурьтай хандана гэдгээ илэрхийлжээ. Гэхдээ, Монгол Улс, ӨМӨЗО-ы судлаачид саналаа нэгтгэж, нэгдсэн байр сууринд хүрэх нь чухал гэдгийг хурлын дүгнэлтэд дурдсан байна. Тухайлбал, эм үгийн Х, Г үсгийг тусад нь үсэг болгож кодлох гэсэн санал Болорсофт компаниас гаргасан. Гэхдээ энэ саналыг Монголын хэлний талын эрдэмтэд, ШУА, ӨМӨЗО-ы төлөөлөгчид дэмжихгүй гэсэн байр суурь илэрхийлжээ. 

Хуралд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч ач холбогдол өгч, энэ сарын 5-нд Юникод Консорциум байгууллагын удирдлага, мэргэжилтнүүдийг хүлээн авч уулзан, хурлын үр дүнг өндрөөр үнэлэн, цаашид Монголын эрдэмтэн, судлаач, холбогдох байгууллагатай ойр нягт хамтран ажиллах, монгол бичгийн цахим кодчиллын асуудлыг үр ашигтай, хэрэглэгчдэд хялбар байх талаар шийдвэрлэх, цахим орчинд саадгүй хэрэглэдэг болох талд анхаарахыг хүссэн юм.

“Монгол бичгийн юникодын ажлын хэсгийн 3 дугаар хурал”-аас дараах дүгнэлт, үр дүн гарлаа. Үүнд:

Тусдаа үсэг бий болгох (Character disunification): Тунгаамал загвар илтгэлээр дэвшүүлсэн тусдаа үсэг бий болгох санал нь дэмжихүйц санаа биш байна. Учир нь, тусдаа үсэг гаргаваас энэ нь ӨМӨЗО-ы үсгийн дүрмийн өнөөгийн хүрсэн түвшнийг үлэмж хэмжээгээр хойш татах сөрөг үр дагавартай байна.

Удирдах тэмдэг (Format control characters): Монгол бичгийн удирдах тэмдэгтүүдээр үсэг бүтээх дүрмийг нарийвчлан боловсруулах шаардлагатай. Энэ талаар холбогдох талууд тохиролцоонд хүрч шаардлагатай баримт бичгийн төслийг боловсруулна.

Баримт бичгийн боловсруулалтыг сайжруулах. Харилцан нийцэлтэй, хөрвөх чадвартай шийдэл бий болгох нөхцлийг бүрдүүлэхийн тулд кодчилол, үсгийн дүрс хувирлын дүрмийг илүү нарийвчилж стандартчилах хэрэгтэй байна. Дүрмийг Юникодын тэмдэгтийн хүснэгтийн түвшинд томьёолох нь зохих нарийн дүрэм болж чадахгүй юм.

Хувилбар сонголтын FVS удирдах тэмдгийн харагдах байдал. Анхны утгаар (by default) хувилбар сонголтын FVS удирдах тэмдгүүд харагддаг байх нь илүү тохирожтой юм. Харин бичвэрийн үсэгт нөлөө үзүүлэх үед үл харагддаг байх нь тохиромжтой.

Нуруу ба тэг-урттай холбогч (Nirugu or ZWJ): Нуруу болон тэг-урттай холбогчийн алинийг ч бие даасан хэлбэр болон товчилсон үгэнд ашиглаж болно.

Нуруу ба тэг-урттай холбогчийн (Nirugu or ZWJ) үгийн дотор хэрэглэгдэх нөхцөл. Нуруу ба тэг-урттай холбогчийн үгийн дунд ил байдлаар, хаах, оролцооны үүргээр оролцох үеийн дүрмийг нарийвчлан тодорхойлох шаардлагатай байна.

Байрлалын үл зохицол (Positional mismatching). Монгол бичгийн залгавруудын байрлал харилцан адилгүй байгаа асуудлыг шийдвэрлэх санал бэлтгэх шаардлагатай.

БСШУСЯ, Стандартчилал, хэмжил зүйн газар, Ерөнхийлөгчийн дэргэдэх Хэлний бодлогын Үндэсний зөвлөл, Харилцаа холбооны зохицуулах хороо, ШУА зэрэг төрийн байгууллага хурлыг хамтран зохион байгуулагчаар ажилласан бол Юникод Консорциум байгууллагаас 5 хүн, ӨМӨЗО-ы 8 судлаач, зайнаас АНУ, Япон, ӨМӨЗО-ы 4 судлаач, нийт 50 гаруй эрдэмтэн, судлаач санал, байр сууриа хуваалцлаа гэж Харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн газар мэдээлэв.