Их эрдэмтэн Цэндийн Дамдинсүрэн Хаан Богдын ар, хатан Туулын хөвөөнөө заларлаа

МОНГОЛЫН МЭДЭЭ | СОЁЛ УРЛАГ
183@montsame.mn
2019-05-06 16:01:58

Улаанбаатар /МОНЦАМЭ/. Монгол Улсын төрийн хошой шагналт, Ардын уран зохиолч, нэрт эрдэмтэн, гүүш Цэндийн Дамдинсүрэнгийн хөшөөг нээх ёслол өнөөдөр Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнд боллоо.

Орон даяар тэмдэглэж буй, бичиг үсгийн өдрүүдийн хүрээнд, мэндэлсний нь 111 жилийн ойг тохиолдуулан Ц.Дамдинсүрэнгийн хөшөөг нийслэлд анх удаа босгож буй нь энэ юм. Хөшөөг нээх ёслолд, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Шашин, соёлын бодлогын зөвлөх, МУСГЗ, яруу найрагч Ц.Хулан, Нийслэлийн Засан дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч С.Амарсайхан, ШУА-ын дэд ерөнхийлөгч, ШУГА, академич Чулуунбаатар, МЗЭ-ийн Удирдах зөвлөлийн дарга, МУСГЗ До.Цэнджав, Ц.Дамдинсүрэнгийн гарын шавь, гэр музейн эрхлэгч, доктор Р.Отгонбаатар нарын нийгэм, соёл, утга зохиолын зүтгэлтэн, зохиолч, сэтгүүлч, эрдэмтэн, иргэдийн төлөөлөл оролцов. 


Ц.Дамдинсүрэн Монголын шинэ үеийн утга зохиолыг үндэслэгчийн нэг, ШУА-ийг санаачлан байгуулагчдын нэг, Монголын өв соёлын дээж "Монголын нууц товчоо"-г шинэ бичиг үсэгт буулган хөрвүүлсэн гүүш, шинэ бичиг үсэг буюу кирилл үсгийн цагаан толгойн, зөв бичих дүрмийг зохиогч, Монголын төрийн дууллын үгийг зохиосон гээд үнэлж баршгүй олон гавьяатай, соён гэгээрүүлэгч, бичгийн их эрдэмтэн билээ. Түүний шавь Р.Отгонбаатарын хэлснээр, "Монгол орны хаана ч хөшөө нь олноор сүндэрлэн босох, өнө хожид дуурсах алдартай хүн юм". Мөн Улаанбаатар хот дахь Матад сумын нутгийн зөвлөлийн тэргүүн Б.Хаянхярваа "Ноднин Ц.Дамдинсүрэнгийн 110 жилийн ойгоор Матад суманд зогсоо байдлаар дүрсэлсэн хөшөөг босгосон бол энэ жил нийслэлд судар бариад суусан төрхтэй хөшөөг нээж байна. Хөшөөг босгох саналыг нутгийн зөвлөл санаачлан, харин нийслэлийн удирдлагууд шуурхай хандаж хөшөөг байрлуулах газрыг шийдэж өгсөнд Дорнод аймаг болон Матад сумын  иргэдийн өмнөөс баярлаж байна" гэв. 

2007 онд анх Ц.Дамдинсүрэнгийн охин монгол судлаач, доктор, Анна Цэндийна аавынхаа хөшөөг нийслэлд босгох саналтай захидлыг нийслэлийн дарга болоод ШУА-д уламжилж байжээ. Түүнээс хойш янз бүрийн түвшинд ярьсаар өнөөг хүрч, Баянзүрх дүүргийн 22 хорооны нутаг Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнд газар олдсон байна. Ийнхүү их зохиолч, нэрт эрдэмтэн, анхны Ардын уран зохиолч цолтон Цэндийн Дамдинсүрэн судар ном, үзгээ барьсан суудалтайгаар хаан Богд уулын ар, хатан Туулын хөвөөнд заларлаа.

Ц.Дамдинсүрэнгийн хөшөөний өлмийд Төрийн шагналт, Ардын уран зохиолч, МУСГЗ, яруу найрагч Д.Цоодол, МУСГЗ, эрдэмтэн зохиолч Д.Цэдэв, МУГБ, шүүмжлэгч, доктор Д.Галбаатар, МУСГЗ, зохиолч, яруу найрагч С.Оюун, МУСГЗ, Ж.Саруулбуян, Данзангийн Нямаа, МУСГЗ, орчуулагч Ж.Нэргүй, МУСГЗ, яруу найрагч Ай. Төмөр-Очир гээд монголынгурван үеийн  яруу найрагч, зохиолч, эрдэмтэд ёслон хүндэтгэл үзүүллээ. Их зохиолчийн хөшөө тийш зорих олны хөл тасрахгүй. Шинэ ногооны үнэр сэнхийж, моддын мөчир дээр шувууд жиргэн Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнд зугаацах иргэд их зохиолчийн хөшөөнд мэхийн ёсолж, хүндэтгэл үзүүлэн байна. XX зууны манлай соён гэгээрүүлэгч, орчин цагийн монгол хэлний дүрмийг үндэслэгч, эрдэмтэн Ц.Дамдинсүрэн  нь 1908 оны есдүгээр сарын 14-нд Дорнод аймгийн Матад суманд төрсөн билээ. Тэрбээр Монголын шинэ бичгийг зохиох ажилд идэвхийлэн оролцож, орос үсэг дээр суурилсан цагаан толгой үсгийн дүрэм зохиосон нь эдүгээ хүртэл хэрэглэгдсээр байна.

Түүний туурвисан “Буурал ээж минь”, “Зугаацахаар мордсон нь…”, “Цэцэн хурга”, “Гологдсон хүүхэн”, “Хоёр цагаан юм” гэх мэт алдарт бүтээл одоо болтол үе дамжин цээжлэгдсээр буй. Их эрдэмтэн 1986 оны зургадугаар сарын 5-нд таалал төгссөн бөгөөд анхны Ардын уран зохиолч цолыг хүртсэн юм. Хөшөөг Монголын Урчуудын эвлэлийн хорооны шагналт, барималч А.Очирболд таван метрийн өндөртэйгөөр урлажээ. Түүний хувьд өмнө нь "Чингис хаан" нисэх онгоцны буудлаас нийслэлийн төв рүү явах замд буюу морин тойруулгын гадаа сүндэрлэх аварга том азарганы "Улаан хуй" хөшөө, мөн Чингис хаан, Чингүнжав, Мандухай цэцэн хатан бүтээлүүдийг урлаж байсан юм.


Холбоотой мэдээ