Мандалговь, 2024 оны аравдугаар сарын 3 /МОНЦАМЭ/. Говь нутгийн хөрсөнд алим ургуулж, гэр бүлийнхээ тарьсан алимаар Дундговь аймгийн хэрэглэгчдэд хэдийнээ танил болсон нэгэн эрхэм бол Арвин их сан ХХК-ий захирал Пүрэвжавын Очирбат юм.

Тэрээр гэр бүлийнхээ хамт алимны аж ахуй эрхлэн “Мандалговийн алим” брэнд бий болгох их зорилго өвөрлөн бизнест хөл тавьсан юм. Түүний гэр бүл, эрхэлж буй бизнес, залуу хүний хүсэл мөрөөдлийнх нь талаар тодруулж, ярилцлаа.  

-Говийн ард иргэдэд нутгийнхаа хөрсөнд алим, жимс тарьж ургуулах боломж байгааг мэдрүүлсэн хүмүүсийн нэг нь та юм. Алим тарих ажлыг хэзээнээс эхэлсэн бэ?     

-Анх 2019 онд алимны 10 суулгац хашаандаа суулгаад 3 жилийн дараа үр жимсээ өгсөн. Үнэхээр урамтай ургаж, манай аймгийн хөрсөнд алим жимс тарьж болох юм байна гэсэн их итгэлийг надад төрүүлсэн. Өнгөрсөн жил алимныхаа тоог нэмж, 50 гаруй мод тарьсан. Сүүлд тарьсан моднууд маань ирэх жилээс жимсээ өгнө.

Нэг модноос 20-35 кг алим гардаг юм байна. Тэгэхээр 2021 оноос хойш жилдээ 200 орчим кг алим авч, тодорхой хувийг нь хэрэглэгчиддээ амсуулсан. Амт чанарын хувьд бол үнэхээр тансаг даа.

Энэ жил алим тарих сонирхлоо аж ахуй болгон өргөжүүллээ. Энэхүү ажлаа танилцуулбал?

-Алим тарьж ургуулах сонирхлоо аж ахуй болгон өргөжүүлэх санаагаа энэ жил эхэлж, маш их хөдөлмөрлөлөө. Хөдөлмөр чинь өөрөө ид шид юм байна. Нийт 2 га талбайг хашаажуулж, талбайдаа 1100 ширхэг алимны мод тарьсан.

Улсын Их Хурлаас баталсан “Хүнсний хангамж, аюулгүй байдлыг хангах талаар авах зарим арга хэмжээний тухай” төлөвлөгөөний дагуу ХХААХҮ-ийн сайдын шийдвэрээр Дундговь аймагт жимс, жимсгэний төрөлжсөн талбай байгуулах, Улаанбаатар хотоос шилжин ирсэн өрхөд бизнес эрхлэх зориулалтаар хөнгөлөлттэй зээл олгохоор болж, төслийн уралдаан зарласан. Энэ уралдаанд манай “Арвин их сан” ХХК “Мандалговийн алим-Арвин их сан” төсөл боловсруулан оролцож, дэмжлэг авсан. Тэгээд төслөө амжилттай хэрэгжүүлж эхэллээ. Энэ жил бороо хуртай, сайхан зун болсон учраас ургалт маш сайн байна.

-1100 ширхэг модноос хэдэн кг жимс авахаар төлөвлөж байна вэ?

- Нас бие гүйцсэн нэг модноос 35 кг алим авах тооцоолол бий. 3 жилийн дараагаас жимсээ өгч эхэлнэ. Тэгэхээр ирээдүйд алимны талбайгаасаа 35 тн алим хураах боломжтой.

Энэ бол үнэхээр боломжийн үр дүн. Аймгийнхаа зах зээлийг хангаад Улаанбаатар болон Өмнөговийн хэрэглэгчдэд нийлүүлэх боломжтой гэж бодож байгаа.

-Гэр бүлээ танилцуулаач, төрийн албанд ажиллаж байгаад алимны аж ахуй эрхлэх шийдвэр гарган бизнест хөл тавьсан гэхээр их сонирхолтой санагдаж байна?

-Миний хувьд төрийн албанд 15 жил ажиллаж байгаад 2022 онд бизнес эрхлэх шийдвэрээ гаргасан.  

Эхнэрийг маань Ганхуягийн Жавзмаа гэдэг. Төрийн албанд 6 жил ажилласан. Бид хоёр хоёулаа аймгийн ЗДТГ-т мэргэжилтэн хийж байсан юм. Эхнэр маань 2023 оноос бизнес эрхэлж эхэлсэн.

Бид хоёрын хувьд эхлээд алим тарих боломжтой гэдгийг мэдэрчихсэн учраас шийдвэр гаргах нь цаг хугацааны л асуудал байсан байх. Ажлаасааа гараад кофе шоп ажиллуулж байсан. Мөн хүнсний дэлгүүр ажиллуулдаг. Мэдээж төрийн байгууллагат ажиллаж байгаад хувийн хэвшилд хүч сорино гэдэг маш их зориг гаргаж байгаа хэрэг. Тэр тусмаа гэр бүлийн хоёр хүн хоёулаа ингэж шийдэх нь нэг талаас эрсдэлтэй ч байж магадгүй.

Гэхдээ бид хоёрын хувьд илүү том мөрөөдөл байсан учраас энэ шийдвэрийг гаргасан. Яагаад говьд алимны аж ахуй эрхэлж болохгүй гэж. Бид хоёр “Мандалговийн алим” гэсэн брэнд бий болгох их зорилго, их хүсэл мөрөөдөлдөө хөтлөгдөөд өнөөдөр түүнийхээ бараг л ихэнх хувийг амжлуулаад явж байна. Одоо багахан хугацааны дараа нутгийнхаа олон түмнийг Мандалговийн алимаар хангана.

Манай нутаг онцлогтой. Байгаль цаг уурын хувьд нартай, дулаан өдрийн тоо нь олон, өдөрт нарны тусах хугацаа урт болоод ч тэр үү манай алимны амт час хийсэн, илүү витаминлаг байдаг. Хүн бүр л алимыг маань авахыг хүсдэг ч одоохондоо бидний авч байгаа ургацын хэмжээ бага. Тиймээс л ийм сайхан алимыг илүү олон хүнд амсуулахсан, хэрэгцээг нь хангахсан гэсэн хүсэл бидэнд байдаг юм. Ургалтын хувьд ус л байвал говийн хөрсөнд алим их сайхан ургадаг.

Цаашлаад манай алимыг зэргэлдээх аймгийн хэрэглэгчид ч хэрэглэх, бүр экспортод гаргахыг ч үгүйсгэхгүй. Энэ бол бид хоёрын мөрөөдөл юм. Талбайдаа үрэл жимсний мод, бэсрэг алимны 4 сорт, том алимны 4 сорт тарьсан.

-Говийн нөхцөлд алим тарьж ургуулахад юуг анхаарах вэ?

-Эхний ээлжинд алимны суулгацаа зөв сонгох, болж өгвөл эх орны хөрсөнд дасан зохицсон, өвчлөлгүй, хөгжил сайтай суулгацыг олж тарих хэрэгтэй.  

Хоёрдугаарт, суулгацны нүхийг нь томхон хэмжээтэй, болж өгвөл 1х1 м харьцаатай ухвал сайн.

Дараа нь хөрсөө сайн боловсруулж бэлтгэх нь чухал байдаг. Бууц, элс, хар шороог тэнцүү хэмжээтэй хольж хийх ба сийрэг байлгах, чийгшил хадгалах зорилгоор модны үртэс хийж болно.

Манай иргэдийн хувьд суулгацаа хэт гүнд суулгаж, ургах чадварыг нь багасгах тал анзаарагддаг. Залгуур хэсгийг нь газрын түвшнээс жоохон дээш 2-3 хуруу хиртэй тарих хэрэгтэй. Модны тогоог 60-100 литр ус багтах хэмжээтэй томхон хийж өгвөл сайн.

Тэгээд усалгаандаа сайн анхаарах нь чухал. Алимны мод ус чийг, гэрэл, наранд маш дуртай ургамал. Манай говийн нөхцөлд хүчтэй салхи их тавьдаг учраас салхинаас хамгаалж, нөмөр, нөөлөг хийх зайлшгүй шаардлагатай. Хашаандаа тарих гэж байгаа бол хашаа, байшингийн нөмөрт тарьвал сайн ургадаг.

-Таны эрхэлж буй энэхүү бизнесийн үйл ажиллагаа Монгол Улсын Засгийн газрын “Тэрбум мод”, “Хүнсний хувьсгал” үндэсний хөдөлгөөн болон “Дундговио ногооруулъя” дэд хөтөлбөрийн зорилго, зорилттой уялдаж байна. Энэ талаар та өөрийн бодлоо хуваалцана уу?   

- “Хүнсний хувьсгал” гэдэг маань өөрсдөө хүнсээ бэлтгэж, гэр бүлээрээ баталгаатай, эрүүл хүнс хэрэглэхийг хэлж байгаа гэж ойлгож байгаа. Бид импортоор оруулж ирсэн алим, жимсийг ихэнхдээ хэрэглэдэг. Хэн, хаана, ямар хөрсөнд хэрхэн тарьж ургуулаад, ямар зам туулж бидний гар дээр ирж байгааг мэдэхгүй байгаа учраас үүнийг баталгаатай гэж хэлэхэд хэцүү.

Харин өөрсдөө нутгийнхаа хөрсөнд, өөрсдийнхөө итгэл сэтгэл, хөдөлмөрөө шингээн тарьж ургуулсан хүнс гэдэг бол жинхэнэ эко хүнс. Тиймээс улс, аймгаас дэвшүүлж байгаа зорилттой уялдаж байна.

Аймаг, орон нутаг гэлтгүй айл өрх бүр хашаандаа алимны мод тарьж ургуулвал энэ бодлого жинхэнэ утгаараа хэрэгжинэ гэж бодож байна. Тиймээс нутгийнхаа бүх иргэдэд хашаандаа алим, жимсээ тарьж ургуулан, “Мандалговийн алим” гэсэн брэндтэй болохыг уриалж байна.

-Ярилцсанд баярлалаа. Алимны аж ахуйгаа өргөжүүлэн, “Мандалговийн алим” брэндийг дэлхийд гаргах хүсэл мөрөөдлөө биелүүлээрэй!