Улаанбаатар, 2025 оны нэгдүгээр сарын 15 /МОНЦАМЭ/. УИХ-ын Аж үйлдвэржилтийн бодлогын байнгын хороо энэ сарын 14-нд Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хороотой хамтран хуралдаж, үйлдвэрлэлийн усан хангамж, ус ашиглалтын өнөөгийн байдал, чиг хандлагын талаарх Засгийн газрын мэдээллийг сонслоо. 

Байнгын хороодын хамтарсан хуралдаанд үйлдвэрлэлийн усан хангамж, ус ашиглалтын өнөөгийн байдал, цаашдын чиг хандлагын талаар БОУАӨЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга Э.Баттулга мэдээлэл хийсэн юм. Тэрбээр мэдээлэлдээ, манай улс 2021 онд нийт 594.8 сая.м3/ жил, 2022 онд 606.2 сая.м3/ жил, 2023 онд 679.1 сая.м3/жил, 2024 оны урьдчилсан дүнгээр 618 сая.м3/жил ус ашигласан тухай танилцуулаад, ус ашиглалтын хэмжээгээр хөдөө аж ахуйн салбар 48.6 хувь, уул уурхайн салбар 26.1 хувь, хүн амын унд ахуй 14.5 хувь, эрчим хүчний салбар 5.8 хувь, үйлдвэр, ахуйн үйлчилгээний салбар 5.0 хувийг тус тус эзэлж байгааг дурдав.

Ус, рашааны нөөц ашигласны төлбөрөөр 2021 онд 48.1 тэрбум, 2022 онд 50.9 тэрбум, 2023 онд 85 тэрбум, 2024 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдрийн байдлаар 74.3 тэрбум төгрөг улсын төсөвт төвлөрсөн бол Байгалийн нөөц ашигласны төлбөр буюу газар, ус, ой, ан амьтан, ургамлын нөөц ашигласны төлбөрөөр 2020-2023 онд нийт 882 тэрбум төгрөг аймаг сумын төсөвт оржээ. Усны нөөц ашигласны төлбөрийн хэмжээ ашигт малтмал олборлох, зэсийн баяжмал, хайлуур жонш баяжуулах, архи, пиво, согтууруулах ундаа үйлдвэрлэхэд гадаргын усанд 10 хувь байсныг 25 хувь, газрын доорх усанд 20 хувь байсныг 35 хувь болгож 2021 онд нэмэгдүүлсэн байна. Харин унд, ахуйн зориулалтаар усны эрдэсжилт хатуулгыг цэнгэгжүүлж, зөөлрүүлэн ашигласан усны төлбөрийг гадаргын болон газрын доорх усанд тус тус 50 хувь, ан амьтан хамгаалах, өсгөн үржүүлэх, нутагшуулах зориулалтаар ашигласан усанд 100 хувь, цас бороо, үерийн усыг хуримтлуулж мал аж ахуй, газар тариалангийн зориулалтаар ашигласан тохиолдолд мөн 100 хувь чөлөөлж байгаа ажээ. Мөн Байгалийн нөөц ашигласны төлбөр ийн хувиар тооцох байгаль орчныг хамгаалах, байгалийн нөөцийг нөхөн сэргээх арга хэмжээний зардлыг 2023 онд 54.3 тэрбум төгрөг баталснаас 41.2 тэрбум төгрөгийг гүйцэтгэлтэй гарсан байна.

Уул уурхайн үйлдвэрлэл эрчимтэй өсөн нэмэгдэж байгаа өмнөд говийн бүсэд усыг хэмнэлттэй ашиглах шинэ, дэвшилтэт технологи нэвтрүүлэх, дахин ашиглах, хур тунадасны, уурхайн шүүрлийн болон ахуйн цэвэршүүлсэн усыг эргэн ашиглах, зарим томоохон голуудад урсцын тохируулга хийж хуримтлуулж, шилжүүлж ашиглах зэрэг менежментийн цогц арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэх шаардлага тулгамдаж буйг Төрийн нарийн бичгийн дарга танилцуулгадаа дурдаж, цаашид улам бүр өсөх усны эрэлтийг хангахын тулд салбар хоорондын уялдаа, хамтын ажиллагааг сайжруулах шаардлагатайг онцлов.

Усан хангамж, үйлдвэрлэлийн ус ашиглалтын талаарх мэдээлэлтэй холбогдуулж, УИХ-ын гишүүд усны хамгаалалт, түүний дэглэм, бүс, хэрэгжилт, төлбөр, хөнгөлөлт болон дахин ашиглалт, түүний стандартын талаар хөндөн асууж, хариулт авсан юм. УИХ-ын гишүүн Б.Бейсен, Л.Мөнхбаясгалан, М.Ганхүлэг, М.Бадамсүрэн, Т.Аубакир нар усны хамгаалалтыг сайжруулах, үйлдвэрлэлийн зориулалтаар ашигласан болон бохирдуулсан усны төлбөрийг зохих хэмжээнд хүргэж нэмэгдүүлэх, цэвэршүүлэх байгууламж барьж усаа дахин ашиглаж байгаа аж ахуйн нэгжид олгох хөнгөлөлт, чөлөөлөлтийг мэдэгдэхүйц болгох, усыг дахин ашиглах асуудлаарх хууль, эрх зүйн орчныг бүрэн болгож, стандарт шаардлагыг тодорхойлон, үйлдвэрлэл, аж ахуйд байгалийн цэвэр ус ашигладаг явдлыг эцэс болгох, Хэрлэн-Тоонот, Орхон-Онги төслүүдийн хэрэгжилтийг эрчимжүүлэх зэрэг чухал асуудлыг хөндөн ярьсан юм. Аж үйлдвэржилтийн бодлогын байнгын хорооны дарга С.Ганбаатар улс орнууд байгаль дэлхийн эрхийн тухай асуудлыг Үндсэн хуульд тусгах болсон талаар дурдаж, усны эрэлт, үйлдвэрлэлд ашиглах байдал эрчимтэй нэмэгдэж буй энэ үед уг асуудлыг хариуцсан Засгийн газрын байгууллага ерөнхий чиг үүргийнх байх ёстой гэж үзэж буйгаа илэрхийлэв.