Баянхонгор, 2025 оны хоёрдугаар сарын 25 /МОНЦАМЭ/. Баянхонгор аймгийн музейд хадгалагдаж буй хөөргүүдийг танилцуулж байна.

Хөөрөг бол монголчуудын зан үйлийг илэрхийлдэг эрчүүдийн нэг гол гоёл чимэглэл бөгөөд эмэгтэйчүүд ч хэрэглэж иржээ. 

ХVII зууны үед Европт орж ирсэн тамхи Хятадаар дамжин Монголд иртлээ чамгүй урт зам туулсан байдаг. Амны тамхины нэгэн адил хамрын тамхи татах зуршил Манж, Төвөдөөс Монголд нэвтрэхдээ өөрийн өвөрмөц хэлбэрийг олжээ. 

Монгол хөөрөг хятад хөөргөөс өвөрмөц бөгөөд төвөдүүдийн хэрэглэдэг хөөрөгтэй төстэй. Хятад хөөрөгт нас, дотроос хийсэн хээ, хэн нэг дархны хийц зэрэг нь голлох үүрэг гүйцэтгэдэг бол монгол хөөрөгт чулуу, чулууны бүтэц, нэн ялангуяа толгойн хийц, үнэ цэн чухал байдаг байна. Мөн тухайн хөөргийг хэрэглэж байсан төрийн зүтгэлтэн, хутагт хувилгаан барьж байснаараа их үнэд хүрдэг. Хөөрөг нь ихэнхдээ хутагт хувилгаад, төрийн зарим дээд албан тушаалтны хэрэглээ байжээ.

Сийлбэртэй манан хөөрөг

Бүтээсэн он цаг: XX зууны эхэн үе

Материал: Мана чулуу, чулуу, гууль, зэс

Хэмжээ: 8х4.2х1.8 см, 110 гр

Монголчуудын эдэлж хэрэглэж заншсан чулуун хөөрөг нь Чин гүрний үеэс эхлэлтэй. 1644-1911 оны үед хамрын тамхины хэрэглээ Төв Азийн нутгийн гүнд нэмэгдэж энэ ёслол улам нарийсан чулуун хөөрөг хийх болжээ. 

Харин 1700 оноос чулуун хөөргийн хэрэглээ монголчуудын дунд өргөн тархаж нэгэн төрлийн гангараа болсноос хойш эдүгээ хүртэл хэрэглэж байна. АНУ-ын Сан Франциско хотын Азийн урлагийн музейд маш эртний чамин хийцтэй хөөргүүд тавигдсан байдгаас монголчуудын хэрэглэж байсан алганд багтахааргүй том чулуун хөөрөг байдаг байна.

Хаш хөөрөг

Бүтээсэн он цаг: XIX зууны сүүл, XX зууны эхэн үе

Материал: Хаш гууль, мөнгө

Хэмжээ: 4.5х6.7 см, 71 гр

Чулуун зэвсгийн үеэс хүмүүс хашийг ахуй амьдралдаа хэрэглэж ирсэн байна. Хаш хэрэглэсэн хүн бадамлянхуа цэцэг мэт ариун сэтгэлтэй болдог гэж үздэг. Гэмтсэн яс бороолох, эр, эм хоёрын ариун ёсыг сахихад тусалдаг. Хаш зүрх сэтгэлийг амгалан болгодог, догшин авирыг номхотгодог чадалтай төдийгүй хөөрөг элэгдэх тусмаа өнгө орж, гөлгөр болдог онцлогтой.

Уужны хаш хөөрөг

Бүтээсэн он цаг: XIX зууны сүүл, XX зууны эхэн үе

Материал: Мөнгө, шүр, хаш

Хэмжээ: 4.3х8.5 см, 55 гр

Монголчууд хөөргийг их, дунд, бага гарын, эрэгтэй, эмэгтэй хүнийх гэхээс гадна хавтаганы, ямбаны, ширээний гэж ялгадаг. Хөөрөг зөрүүлэн мэндлэх ёс нь нарийн дэг жаягтай. Мэндлэхдээ хоёр хүн тус тусын хөөргийг гарынхаа алган дээр хагас босоо барин солилцоно. Ингэхдээ толгойг үл мэдэм онгойлгож өгөх бөгөөд эргүүлж өгөхдөө ч мөн тэр янзаар буцаан барина.

Ширээний манан хөөрөг

Бүтээсэн он цаг: XX зууны эхэн үе

Материал: Мана, шүр, оюу, гууль, төмөр

Хэмжээ: 13х10 см, 600 гр

Найрлагадаа элдэв язгуур мах бодийн багахан хольцтой далд талст болрыг мана гэнэ. Найрлага дахь хольцоосоо хамааран 30-аад төрлийн мана байдаг. Эдгээр нь тус тусын эрдэм чадалтай. Халтар мана саа, үе мөч татах өвчнийг анагаадаг бол, шар мана солиорлоос хамгаална. Мана гэр бүлийн аз жаргалыг хамгаалдаг байна.