erdenebat@montsame.mn
2025-07-22 02:52:53
Мөрринчин аварга, Лувсандаш арслан болсон отгон Даншиг ба Хүрээ цам
 Цам нь биеийн төгөлдөр хөдөлгөөнөөр сэтгэлийн хөдөлгөөний илэрхийллийг гарган сэтгэлийн тэнхээгээр бурхад хийгээд сүсэгтнийг нэгэн үзүүрт сэтгэлд барин, нууц тарнийн бясалгалын хүчээр элдэв гай тотгорыг зайлуулан бие хэл сэтгэл гурвыг нэгэн цогц болгон төгс хэлбэрт оруулдаг тул гадаад (иргэний), дотоод (шашны), нууц (тарнийн), агуулдаг гэж үздэг. Цамын дүр бүрийн хөдөлгөөн урин дуудах, адислах, хөөн тонилгох зэрэг онцлогийг илэрхийлнэ. Эдгээр хөдөлгөөнийг яв цав тохирсон хөгжмийн аялгуунд хийдэг. Цамчид их бага алхалтаар дайсаны орон сууринг чичрүүлэн доргиох, хураах эвдлэх санааг харуулдаг. Харин харайлт эргэлтээр дайсныг хууран мэхлэх, хөөн гүйцээд хороон устгах утга гарна. Догшидын эрэмбэ дээшлэх тусам тэдний хөдөлгөөн улам удаан намбалаг, сүрлэг болдог учиртай юм байна.
2546 өдөр
Нийгмийн даатгалын санд 614 мянган иргэн шимтгэл төлж 380 мянган ахмад тэтгэвэр авдаг
Нийгмийн даатгалын сангийн  орлого  2018 оны эхний хагас жилд  1,2 их наяд төгрөг болсон аж. Түүнийг 2017 оны мөн үетэй харьцуулж үзвэл 200 сая төгрөгөөр өсчээ. Тус сангийн орлого тодорхой хэмжээгээр өсөхөд, нийгмийн даатгалын  салбарын эрх зүйг шинэчлэх хүрээнд 2017, 2018 онууд УИХ-аас батлан гаргасан багц хуультай холбоотой гэж мэргэжилтнүүд ярьж байна. Тухайлбал нийгмийн даатгалын санд даатгуулагч, ажил олгогчоос төлдөг шимтгэлийг нэг хувиар нэмсэн. Энэ шинэтгэл 2020 он хүртэл үргэлжилнэ. Нөгөө талаар тэтгэвэрт гарах насыг 2018 оноос эхлэн жил бүр гурван сараар нэмлээ. Түүнийг дагаад нийгмийн даатгалын санд шимтгэл төлөх 20 жил, 2037 он хүртэл жил бүр гурван сараар нэмэгдэнэ. Эмэгтэй хүн 55 нас хүрч тэтгэвэр тогтоолгож байсан бол энэ онд 55  нас гурван сартай болж байж тэтгэвэр тогтоолгоно. Тэгвэл эрэгтэй хүн 60 нас гурван сар  хүрч тэтгэвэртэй болох   эрх үүснэ. Эрэгтэй, эмэгтэй хүний тэтгэвэрт гардаг насны   зөрүү тэтгэвэрийн шинэчлэлийн хүрээнд  арилж 2037 он  хүртэл үргэлжилнэ. Түүнээс хойш нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөх хугацаа 25 жил болох юм .  
2552 өдөр
Хүний амь замын эвдрэл үерийн гамшиг
Долдугаар сарын 15-аас эхэлсэн энэ зуны үерийн гол цөм нь Төв, Сэлэнгэ, Сүхбаатар, Архангай аймаг Улаанбатар хот байсан  гэж Онцгой байдлын байгууллагаас мэдээлж байна. Эдгээрээс гадна Баян-Өлгий аймагт гамшиг болжээ. Гамшгийн голомтод 600 гаруй хүн ажиллаж эрсдэлийн үнэлгээ хийж орон гэргүй болсон иргэдийг Өлгий сумын сургууль, цэцэрлэгүүдэд байрлуулан дараа дараагийн арга хэмжээг авч хэрэгжүүлж байгаа юм байна.   Баян-Өлгий аймагт 2016 онд үер бууж 2,2 тэрбум төгрөгийн хохирол байгууллага, иргэдэд учирч байсан аж. Түүн дээр түшиглэн тус суманд /аймгийн төв/ 30 км үргэлжлэх үерийн далан барих шийдвэр гагажээ. Далан барих ажилд 2018 оны төсөвт 570 сая төгрөг суулгасан. Түүгээр үерийн далангийн зураг төсөл хийж тендерийг зарлаад байгаа. Харин 2019 оны улсын төсөвт даланг бариж гүйцээх  таван тэрбум төгрөг сууна гэж ОБЕГ-ын тэргүүн дэд дарга бригадын генерал Г. Ариунбаяр ярьж байна.  
2557 өдөр
Морины хүүхэд хүүхдийн байгууллага даатгалын компани
Хотын хүнч гэж юу байх вэ, хотын хүн гэдэг бол малаасаа хөндийрсөн монголчуудын үр сад л даа. Суурин амьдрал нүүдэлчдийн амьдралд орж ирсэнээр гарч байгаа шинэ үзэгдэл юм даа. Монгол наадам дээр тогтож байгаа их хотын сүүдэрч гэж үүнийг хэлж болно. Өнгөрсөн жилийн Үндэсний их баяр наадмаар  унаач хүүхдүүдийн (унаач хүүхэд гэж юу байх вэ дэ морьны хүүхэд гэсэн монгол үгийг жигшүүлэг бохир хэллэг) цахим бүртгэлийн системийг нэвтрүүлсэн гэнэ.  Энэ систем нь хүүхдийн гэрийн хаяг, сургууль, анги, уралдаанд оролцсон амжилт, бэртгэл, гэмтэл болон уяачдын мэдээллийг давхар бүртгэдэг. Уг системд өнгөрсөн онд 1500 хүүхэд бүртгүүлсний 70 хувь нь хөлсөөр морь унадаг гэсэн судалгаа гарсан аж. Мөн энэ жил морины  хүүхдийн хамгаалалтын хувцасны стандартыг шинэчилсэн бөгөөд 110 мянган төгрөгөөр борлуулахаар төлөвлөжээ.
2569 өдөр
Боловсрол мэргэжил хоёрын огтлолцол
Улсын хэмжээнд 83 МСҮТ-д үйл ажиллагаа явуулж байна. Түүний  49 нь бие даасан, 19 нь коллеж, зургаа нь дээд сургуулийн, ес нь их сургуулийн харьяанд байна. МСҮТ-д 2017-2018 онд 36 мянган суралцагчид суралцжээ. МСҮТ-ийн байдлыг ажиглахад гол төлөв хоол үйлдвэрлэл, оёдол, мужаан, гар урлал гэсэн уламжлалт ойр зуурын мэргэжлээр сургадаг. Харин техник технологийн нарийн мэргэжил олгох нь цөөхөн юм билээ.  ШУТИС-ийн Механик, тээврийн сургуулийн МСҮТийн багш Н. Ганболд “Манай сургуульд ерөнхий боловсорлын дунд сургууль төгссөн хүүхэд орж суралцвал цаашдаа ШУТИС-д ороход маш хялбар болно гэж мэргэжил олгодог сургуулиа нийтэд танилцуулж   байна. Түүний  хэлж байгаагаас харахад, эхлээд мэргэжилтэй болно. Дараа нь дээд  боловсролтой болдог  уламжлалт тогтолцоо тэнд хэрэгжиж байгаа бололтой. Тэрбээр цааш нь өөр мэргэжилээр их дээд сургууль төгссөн залуучууд техникийн нарийн мэргэжил эзэмших гэж манай МСҮТ-д элсэх болоод байгаа гэж  хэлсэн юм. Эндээс эхлээд дээд боловсорлтой болчихоод дараа нь нарийн мэргэжил эзэмшихээр   МСҮТ-д суралцаж байгааг мэдлээ. Энэ бол шинэ мэдээ. Ийм санаачлагыг цааш нь хөгжүүлэх шаардлагтай гэж хэлж болно.
2584 өдөр
Нүдэнд харагдан гарт баригдах Таван толгой
Тус компаний гүйцэтгэх захирал Б. Ганхуяг “ 2018 онд 1,2 их наяд төгрөгийн борлуултат хийхээр төлөвлөсөн. Харин эхний таван сард 770 тэрбум төгрөгийн борлуулалт хийгээд байна. Үлдсэн саруудад төлөвлөгөө давж 1,4 их наядад хүрэх болов уу гэсэн төсөөлөлтэй болоод байна. Компани 2017 онд 461 тэрбум төгөргийн ашигтай ажилласан. Энэ мөнгийг хувьцаа эзэмшигч 2 сая 511 мянган иргэнд хуваагаад үзэхэд нэг хүнд 30 орчим мянган төгрөг ногдохоор байгаа юм. Энэ оны ашгийг ирэх 2019 онд тараахад ногдол ашиг өнгөрсөн оныхоос давах нь урьдчилсан тооцоо гарсан” хэмээн ярьсан байна. Монгол Улсын 2 сая 511 мянган иргэн гэдэг маань бидний нэрлэж зашиснаар 1072 ширхэг хувьцааг хэлж байна. Энэ хувьцаанаас ахмадууд, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд Засгийн газарт борлуулах замаар, оюутанууд сургалтын төлбөр төлөх хэлбэрээр ашгаа хүртээд байгаа аж. Харин 2012 оноос хойш төрсөн хүхдүүд одоогийн байдлаар хараахан хувьцаа эзэмшээгүй байгаа гэнэ.
2593 өдөр
Эмийн хөнгөлөлт эмийн сангуудыг тойрсон хэрүүл
Харин Монгол Улсын  иргэн бүр эрүүл мэндийн даатгал (ЭМД)-д албан журмаар заавал даатгуулах үүрэгтэй гэж хуульчилсан байна. Энэ нь эрүүл мэндийн даатгалыг сайн дураараа төлнө гэсэн ойлголт байхгүйг би, чи, та бидэнд сануулж байгаа эрх зүйн ойлголт гэнэ.  Эрүүл мэндийн даатаглын сангаас хөнгөлөлттэй эм олгохоос гадна хорт хавдрыг хөнгөвчлөх хими туяаны эмчилгээ, өндөр өртөгтэй мэс засал гээд томоохон үйлчилгээ авч болдог сайн талтай. Энэ талын үйлчилгээ авч байгаа өвчтнүүдээс одоохондоо гомдол гараагүй байгаа  гэж эмийн салбарынхан хэлж байна.  Ер нь даатгуулагч даатгалын шимтгэлээ төлсөнөөр жилд хоёр сая төгрөгийн даатгалын тусламж, үйлчилгээг авах боломжтой.  Харин  өвдөхгүй, тусламж үйлчилгээ аваагүй тохиолдолд таны миний даатгал гэр бүлээс нь хэн нэг нь яаралтай өндөр өртөгтэй хагалгаанд орох болвол тэр гишүүнд шилжүүлэн  ашиглах хувилбартай хуульчилжээ. 
2606 өдөр
Ерөнхий сайдын хэлсэн үг Засгийн газрын гаргасан шийдвэр
Монголчууд чих нүд хоёрын хооронд дөрвөн хуруу зай бий гэж хэлдэг. Тэгвэл томоохон төсөл, хөтөлбөр хэрэгжүүлэх шийдвэр гаргах, хийж бүтээх тэгэхдээ “хүний нүдэнд харагдаж гарт баригдтал хийх”   хоёрын хооронд түүнээс бага зай гаргаж чадвал үр дүн өндөр гарах магадлалтай. Иргэдийн хувьд өнөөдөр гарсан шийдвэрийн үр дүнг маргааш  нэхдэг муу заршилтай. Түүнийг тосон авч хөөрөгдөх бэлэн бааз  суурь манайд элбэг. Энэ бүхнийг даван туулж Засгийн газар гаргасан шийдвэрийнхээ  ард нь гарна. Харин энэ бүхний ард гарсан байхад тэдний улс төрд байх орон зай тэлж  иргэд, хувийн хэвшлийнхний  төрд алдарсан итгэл, сэтгэл сэргэнэ.   Засгийн газар  хийж бүтээнэ гэдгээ хэллээ. Хийж бүтээхээ хэлэлцэж шийдвэрлэх нь хийх ажлын 50 хувь нь болдог  гэдэг. Энэ өнцгөөс харвал засаг 2018-2021 оны хооронд хэрэгжүүлэх  ажлынхаа талыг амьжуулсан юм  биш үү.  
2614 өдөр
Улсын хэмжээнд 409 мянган га талбайд үр тариа тарина
Төрөөс хүнс, хөдөө аж ахуйн талаар баримтлах бодлого хэмээх баримт бичгийг 2015 онд УИХ-ын 104 тоот тогтоолоор баталсан байдаг.Бодлогын баримт бичгийн гурав дугаарт газар тариалангийн талаар хүрэх түвшинг маш тодорхой зааж өгсөн байна. Тухайлбал  эдийн засгийн үр ашигтай, хөрсний үржил шимд ээлтэй таримал, сортыг нутагшуулах, бүс нутгийн хөрс, цаг уурын онцлогт тохирсон ирээдүйтэй, баталгаажсан таримлын үрийн хэрэгцээг дотоодын үйлдвэрлэлийн үрээр хангах, үр, сортын тариалан, үрийн аж ахуйн тогтолцоог сэргээн хөгжүүлнэ. Ингэхийн тулд усны хайгуул, судалгаанд тулгуурлан гадаргын болон бороо, цасны усыг хуримтлуулах, услалтын системийн ашиглалтыг сайжруулах, усалгаатай тариалангийн талбайн хэмжээг нэмэгдүүлнэ гэхчилэн олон арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэхээр  заасан аж.
2619 өдөр
Улирлын урамшуулал багшийн гар дээр...
Сүхбаатар дүүргийн 2-р сургууль 100 багштай гэнэ. Багш нар нь 45- 60 хувийн нэмэгдэл авсан гэж ахлах ангийн сургалтын менежир Чулуун хэллээ. Харин тус дүүргийн 3-р сургуулийн  80 багшийн үнэмлэхүй олонхи нь  60 хувийн урамшуулал авсан байна. Улирлын урамшуулал багш нарт олгохоор улсын төсвөөс 28 сая төгрөгийг 3-р сургуульд  олгосон байна. Багш нарт  өндөр хувийн урамшуулал олгосон тул захиргааны болон үйлчилгээний бусад ажилтнуудад  мөнгө нь хүрээгүй гэнэ. Энэ бол багшийн улирлын урамшууллын эргэн тойрон дахь үйл явдлын өчүүхэн хэсэг нь болов уу. Багшийн болон салбарын ажилтнуудын улирлын урамшууллын эх үүсвэр нь төсвөөс гадна, аймаг, нийслэл сум, дүүргийн  Засаг даргын нөөц хөрөнгөөс гарах учиртай байжээ. Харин тус сургуульд нийслэл, дүүргийн засаг дарга нар энэ сарын 9-ний байдлаар нөөц хөрөнгөнөөсөө дэмжлэг үзүүлээгүй байгаа аж. Тэднээс мөнгөн дэмжлэг ирвэл үлдсэн ажилтнууд урамшууллаа авна.
2628 өдөр
Багшийн тэмцэл, сурагчийн хөгжил
 Зөвлөмжид боловсролын чанар сул байгаа  суурь шалтгааныг тодруулахын тулд  системийн судалгаа хийх, сургуулийн зураглалыг шинэчлэн гаргаж,  сургалтын орчныг  сайжруулах, бүх түвшинд ойлголтоо жигдлэх шаардлага байна. Нэмэгдэл хөлсийг багшийн ажлын гүйцэтгэл, үр дүнгээр, харин цалингийн нэмэгдлийг нийт багш нарт аливаа шалгуургүйгээр олгох,  үндсэн  цалинг нэмэх боломжийг яаралтай судлан шийдвэрлэх шаардлагатай.   Мөн багшийн илүү цагийг  7 хоногийн 19 цагаас илүү заасан хичээлийн цагаар хязгаарлахгүйгээр амралтын өдөр, оройн цагааар ажилласан цагийг үнэлгээжүүлэх хэрэгтэй  байна. Үүнээс гадна ангид нь хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэд сурч байгаа багшид нэмэгдэл олгох, тусгай сургуульд 2-3 хавсарсан бэрхшээлтэй хүүхэд суралцах нь элбэг болсон тул тухайн сургуулийн багш нарын цалинг нэмэх  хэрэгтэй гэж дурьджээ.
2632 өдөр
Албан бус салбарын албан ёсны дүр төрх
Монгол улс дээрх хоёр салбарыг өөрийнхөөрөө тодорхойлж, Үндэсний статистикийн хороо (ҮСХ) ажиллах хүчний судалгаа (АХС)-ны хүрээнд  судалгаа хийдэг. Тухайлбал албан бус салбарт 2016 онд  159,7 мянган хүн ажиллаж байжээ. Тэдний 94,5 мянга буюу 59,2 хувь нь эрэгтэй, 65,2 мянга буюу 40,8 хувь нь эмэгтэйчүүд байна. Тэдний  76,7 хувь нь хот суурин газарт, харин  23,3 хувь нь хөдөөд  ажиллаж амьдарч байсан байх юм. Харин 2017 онд тус салбарт ажиллагсдын тоо 223 мянга болж өсчээ. 127, мянга  буюу 57,4 хувь нь эрэгтэй байхад, 95,1  мянга буюу 42,6 хувь нь эмэгтэй гэж мэдээлжээ. Мөн албан бус салбарт хөдөлмөр эрхлэгчдийн 102 мянга буюу 45,7 хувь нь бөөний болон жижиглэн худалдаа, авто машин мотоциклийн засвар үйлчилгээний салбарт. Харин 44,7 мянга буюу 20 хувь тээвэр, агуулахын аж ахуй эрхэлдэг. Тэгвэл боловсруулах үйлдвэрт 36.6 мянга буюу 16.4 хувь нь ажиллаж байгаа ажээ. Манай улсын хувьд албан бус салбарт хандаж байгаа хандлага, хамрах хүрээ ингэс гээд хязгаарлагдах бололтой.
2642 өдөр
Монголын газар, шороо монгол хүний өмч
Нийслэлд  “Монгол Улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хууль”-ийг хэрэгжүүлэх ажлын хүрээнд  2003-2017 оны хооронд  нийт 187170 иргэнд 9905,04 га газрыг өмчлүүлжээ. Түүнээс   2003- 2007 оны хооронд  66564 өрхөд 3427,34 га газрыг өмчлүүлсэн байна. Харин  2008-2017онд 120606 иргэнд 6477,7 га газрыг тус тус өмчлүүлжээ. Энэ нь нийслэл хотын нийт иргэдийн 14,3 хувь нь  гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар газраа өмчилж авсан гэсэн үзүүлэлт юм байна. Иргэнд газар өмчлүүлэх үзүүлэлт нийслэлд улсын дунджаас догуур байгаа нь шинэ суурьшлийн бүсийн төлөвлөлт,  инженерийн болон нийгмийн дэд бүтэц хөгжиж чадаагүйтэй холбон тайлбарлах юм билээ. Ийм зүйл өнгөрсөн хугацаанд хийсэн үү гэвэл хийсэн байна. Гэхдээ хөрөнгийн хүрэлцээ дутмагаас өргөн хүрээтэй төлөвлөлт хийгдэж, дэд бүтэцтэй болсон  газрын хэмжээ доривтой нэмэгдээгүй гэх. Энэ нь олон хүн хувийн өмчийн газартай  болох боломж бүрдээгүйтэй холбон мэргэжилтнүүд тайлбарладаг.
2647 өдөр
Орон сууцны нэр, төрөл зээлийн хүү, хугацаа
Тооцоо судалгаа муутайгаас 2015 оны хоёр дугаар хагсаас хойш баригдан борлогдохгүй хуримтлагдсан 60 мянган орон сууц байгаа гэсэн албан бус мэдээлэл бий. Ипотекийн 8 хувийн зээл гарсан 2013 оны 7-р сард нэг зээлдэгчийн дундач мөнгөн дүн 40 сая төгрөг, худалдан авч байгаа сууцны дундаж м2 33 байсан байна. Тухайлбал энэ орон сууцыг авахын тулд иргэн урьдчилгаа 18 сая 500 мянган төгрөг төлөөд банкнаас 40 сая 500 мянган төгрөгийг 20 жилийн хугацаатай 8 хувийн хүүтэй зээлж байсан гэсэн үг. Энэ үед  орон сууцны 1м2 үнэ сая 800 мянган төгрөг. Тэгвэл 2018 онд банкнаас нэг зээлдэгчийн авсан зээл 74.1 сая төгрөг, худалдан авч байгаа орон сууцны дундаж м2 46 болсон байна. Энэ хэмжээний талбайтай орон сууц ипотекийн зээлээр авахад урьдчилгаа 30 хувьд 37 сая төгрөг төлж байгаа юм байна. Одоо нийслэлд орон сууны м2-ын дундаж үнэ 2 сая 100 мянга байгаа гэж үзвэл өнгөрсөн хугацаанд орон сууцны үнэ төдийлөн өсөөгүй дүр төрх харгадаж байна гэж зах зээл шинжээчид хэлж байгаа юм.
2657 өдөр
Малын шүлхий, хүний хорио
Тэгвэл яагаад хорио цээрийн дэглэм тогтоож, голомтод устгал явуулж дээр доргүй хөдөлж, хөрөнгө мөнгө зараад байна  вэ гэсэн асуулт урган гарч ирнэ. Монгол улс олон улсын худалдааны байгууллагын гишүүн орон юм. Олон улсын энэ байгууллагын гишүүн орнууд  өөрийн орны нутаг дэвсгэрт гарсан мал, амьтаны шүлхий өвчний талаар бүрэн мэдээлэх үүрэг хүлээдэг юм байна. Энэ үүргийнхээ  дагуу зайлашгүй мэдээлэх шаардлага гардаг гэнэ. Мэдээлэгдсэн тохиолдолд хорио цээрийн дэглэм тогтоож ажилладаг тусгай журам үйлчилнэ. Шүлхийнээс хамгаалах гол хэрэгсэл нь вакцин. Малын шүлхийний вакцинийг маш өндөр хэмжээнд битүүмжлэгдсэн орчинд үйлдвэрлэдэг өөрийн онцлогтой. Ийм орчинд үйлдвэрлэгдсэн бүтээгдэхүүнийг манай улс худалдан авч  чадаж байна уу гэдэг дээр мал эмнэлгийн мэргэжилтнүүд маш их эргэлздэг юм байна. Эргэлзэхээсч аргүй байдал амьдралд бий болжээ.  Энэ зууны босгийг  алхаад манай улс малын шүлхийтэй хөөцөлдсөн байна. Тэр тоолон вакцин оруулж ирж тарьсан юм билээ. Гэвч үр дүн төдийлөн гараагүй гэнэ. Вакциний үр дүн гарахгүй байгаа нь түүний худалдан авалтын үйл ажиллагаанд эргэлзэх эргэлзээг улам бүр лавшруулаад байдаг бололтой .
2668 өдөр